այգու մասին

ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Հայկական բնառու սարի ա արկան «դարանքների ներից հայակեր ի վայրի և մշակովի խառանո մատաւորենով» — աոսակցական կա- ները անամ են արդեն խաղողի ընանա Ագործության, հնաոյն սեան գոյան մասին Հայաստանը: Կնագրին և ադաւրոս ֆան երկրներից է, նրան կարք շրջաններում, մասնավորար Նարարոխ, միսավան և րաբ բարեբեր հովիտներում ագամշակությամբ զբաղվել են անվավե դի ձերայի րից` Բա․ V հազ. վերջերից։ Հաց տնտեսական sւ հողուր կյանքի բազմամությունը պայմանավոված է երտի ելիեֆի խիստ առաաարակ գալանուամբ, Հայաստանի տարածքում որկա է բնական կայշաֆտների յուրացման երեք գոի հարավային ցածրադիր նախալեռնային (միջին) և լեռնային (բարձրադիր): Աշխարհագրական պահաններով թե լապիվանն այս ուղղահայաց գոտիականությունը ձնավարել է երկրի տնտեսական ու մշա Հուսային զարգացման ողջ ընթացքը: Խաղողագործության համար նպաստավոր են եղել հիմնականում ցածրադիր ն նախալեռնային դատները: վանկը Հայաստանում աճում է գրեթե ամեն տեղ, վայրի խաղողը հատերին փա բարված կամ ժայռերին մագլցած, մինչ օրս հանդիպում է Արցախում — 1յունիքում, Վարաց ձորում, Լոռիում, Տավուշում և այլ վայրերում:Հայկական լեռնաշխարհի բնակլիմայական պայմաններն վադրը խաղողի ստկաիությունը պաստել են խանդաղագործության և գինեգործության ձևավորմանն ա. պաիգարմանը, որի վկայությունն են երկրի տարածքում առաջացած շուրջ 500 աբորիդենարտերը: Դրանք օժտված են շատ բարձր որակական հատկանիշներով և տվյալ վայրինբնորոշ կենսաբանական առանձնահատկություններով։ Հայերենում խաղողի թուիը հայտնի է, որբ, որթատունկ, վագ, խաղողենի, մովրա «այգի» բառն արդի հասկացությամբ շուք, աղօղ ձևերով։ Հայերեն վազեր և պտղատու ծառեր տնկած նշանակում է խաղողի հողամաս: սակայն բառի նախնական իմաստը, որո շակիորեն նշանակել է միայն խաղողի այգի: Այգուն ու այգեգործությանը վերաբերող ավելի քան հարյուր յուրահատուկ տերմիններ (որը, սորեկ, խաղող, հնձան) կան դեռես հայերեն առաջին գրքում՝ Աստվածաշնչում: Այգի և այդ բառի բարբառային արմատն ե րով բազմաթիվ տեղանուններ կան պատմական Հայաստանի տարբեր շրջաններում։153